Posted by Unknown | Senin, 31 Januari 2011 |
Posted in
Adat
urang Talu manjua rotan
Uang Tiagan manjua bungo
Sasa dahulu pandapatan
Sasa kamudian indak baguno
Rumah sikola di Parabek
Tampak nan dari Bukittinggi
Sasek manjamue ampo barek
Tibo di lasuang ditangisi
Tabali dikabau batuntun
Bak aie jatuah ka kasiak
Bak batu jatuah ka lubuak
Bak manggadangkan anak harimau
Bak malapehkan anjiang tasapik
Anak Daik bamain tambue
Cincin parmato jatuah di ruang
Jikok nasi lah jadi bubue
Aie mato Jan dibuang-buang
Bukik Putuih Rimbo Kaluang
Dirandang jaguang digulo-i
Hukum putuih badan tabuang
Dipandang gunuang ditangisi
Kawan galak mudah dicari
Kawan manangih jarang basuo
Kawan hiduik paralu ditaliti
Indak jadi sasalan kasudahannyo
Sasuaikan muluik jo hati
Indak lain di lua, lain di dalam
Dari badoso jauhkan diri
Supayo jan jadi sasalan
Kudo balang bacampue putiah
Rancak diambiak untuak pacuan
Kok ka lai mandapek boko
Usah kito talampau piliah C
apek sajo ambiak putusan
Lah jadi sasalan mambuek bedo
Sasek suruik, talangkah kumbali
Kalo dulu disasali, jadi tuah pandapatan
Luko indak kumanyiuik
Mati indak kamanyasa
Cilako malang ba-ayam
Padi masak makan ka hutan
Ayam lapeh tangan bacirik
Bak takaca di cirik ayam
Bak anjiang kadahuluan
Bak bajanji jo urang jauah
pitih habih taragak tumbuah
Awak kalah galanggang usai
Kaki lah talangkahkan
Tangan lah tajombokan
Nasi lah jadi bubue
Indak dapek dikadang Iai
Sasa indak tumbuah dahulu
Jikok dikaka si daun paku
Jatuah badarai si daun lado
Jiko dikana maso nan lalu
Jatuah badarai aie mato
sumber : http://www.pandaisikek.net/
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Batunjang batang aro
Batunjang pulo malin-malin
Bak ilimu antilabuang
Indak bapucuak di ateh anau lai
Main bada main pulo garundang
Bak bujang jolong bakarih
Bak gadih jolong basubang
Bak sibuto jolong maliek
Awak randah sangkutan tinggi
Kecek malauak-lauak
Makan jo sambalado
Kapoak gadang kapopoh
Gadang bungkuih indak barisi
Makanan anggang dimakan pipik
Hawa pantang karandahan
Napasu pantang kakurangan
Pandai indak usah dilagakkan
Jaditakabue kasudahannyo
mangapik kapalo harimau
Maanjuangkan diri bak sipasin
Jikok bungo sadang bacahayo
Banyaklah kumbang nan manggilo
Jikok awak ditampuah kayo
Sombong datang congkak pun tibo
Angkuah tabao tampan tingga
Bagaduak-gaduakkan diri
Saku-saku ditabangkan angin
Indak baudang di batiak batu
Indak banasi di baliak karak
Manjilih udang, ciriknyo di kapalo
Tangendeang biduak rang Nareh
Dihantak biduak rang Bayue
Geleang bak geneang siriah areh
Indak takana tampuak layue
Buah kuwini buah ambacang
Jan diuruik padonyo jatuah
Bunyi kecek marandang kacang
Bunyi muluik mambaka buluah
Mangkonyo bariak aie di kolam
Dek karano banyaknyo limbek
Laku bak lonjak labu dibanam
Bak umpamo kacang diabuih ciek
Dikacak batih lah bak batih
Dikacak langan lah bak langan
Tinggi lonjak gadang gaIapue
Umpamo tabuang sarueh
Bak kancah taweh harang
Udang tak tau dibungkuaknyo
urang tak tau diburuaknyo
Manyalo jo minyak urang
Manggoreang jo minyak bamintak
Lonjak bak labu dibanam
Bak lonjak alu paampiang
Bak kambiang barago duo kupang
Bak kambiang barago tigo tali
Batareh kalua bak pimpiang
Basisiah atah jo bareh
Indak Pandeka nan tak Buluih
Padi di ladang barumpuikkan
Batang salibu nan dikisai
Hati nan gadang dipaturuikkan
Indak dikana hiduik ka sansai
Bariak tando tak dalam
Baguncang tando tak panuah
sumber : http://www.pandaisikek.net/
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Bak rueh jo buku
Bak kapuran jo saoknyo
Bak dulang jo tuduang saji
Bak aue jo tabiang
Bak ikan jo aie
Bak baliuang jo asahan
Bak tangguak jo tangkainyo
Bak nyiru bak tampian
Bak guru bak anak sasian
Saedaran bumi jo langik
Lah di barih makan paek
Rantiang tak badatiak
Murai tak bakicau
Rantak lah sadagarn
Langkah lah sasuai
Taparosok kudo ka banda
Bari baganto kapalonyo
Elok rundingan kato bana
Nak elok kasado-sadonyo
Hukum jatuah sangketo habih
Dandam habih kasumaik putuih
Ramilah pasa Batanghari
Sabalik bapaga kawek
Randah tak dapek dilangkahi
Tinggi tak dapek kito panjek
Bia lambek asa salamaik
Tak kan lari gunuang dikaja
Bak jangguik pulang kadaguak
Bak ayam pulang ka pautan
Bak santan jo tangguli
Bak pisang masak saparak
Bak pinang dibalah duo
Bak bulan jo matohari
Mamacik bungka tak batolok
Mamacik taraju indak kiri
Mamagang gantiang putuih
Mambao biang tabuak
nan gadang dilambuak
Kok tagak indak tasundak
Kok malenggang indak tapampeh
Nan diama pacah
Nan dimukasuik sampai
Nan dikana salamaik
Nan disangajo lah jadi pulo
Bak gurun ditundo aie
Lah dirasuak manjariau
Lah dikasau lakek atok
Tungku lah tigo sajarangan
Bak tali tigo sapilin
Bulek lah buliah digolongkan
picak lah buliah dilayangkam
Tampan sudah langgam tabao
Sapantun intan baikek ameh
Umpamo pisang masak saparak
Dijujuang bak mangkuto
Ditanai bak kumalo
Bak pucuak diluncuekan
Bak kambiang putuih talinyo
Nan patah datang batungkek
Nan buto datang bairik
Muluik manih kucindan murah
Ayam nan tangkeh di galanggang
limpapeh rumah nan gadang
Acang-acang dalam nagari
Manahan sulo jo rajam
Manahan sapik jo guntiang
Manahan godam jo garagaji
Manahan tukue jo paek
Dek elok kato baiyo
Dek rancak kato mupakaik
Lah dapek kato nan sasuai
Sairiang langkah sarantak
Sasuaikan muluik jo hati
Lamak di awak katuju di urang
Jadinyo sanang dalam nagari
Bumi sanang padi manjadi
Padi kuniang jaguang maupiah
Taranak bakambang biak
Nagari aman santosa
Saajuik sapangana
Saayun sapakuak
Salangkah sapijak
alah patuik dek katuju
Alah mambali manang mamakai
Bak balam jo katitiran
Anak rancak minantu santiang
Taracak di undang, tasangkuik di limbago
Tampan sudah langgam tabao
Di mudiak sabulak-an, di hilie samuaro
Sapantun intan baikek ameh
Bak anak balam
Sikuejantan
Sikue batino
satali tigo uang
Nan elok kato baio
Nan rancak kato mupakaik
Lah dapek kato nan salasai
Tando-tando badan sihaik
Bakarajo badan bapaluah
Kalo makan nasi batambuah
Kok lalok tidue bakaruah
Kok tacirik diajan Lasuah
sumber : http://www.pandaisikek.net/
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Angan-angan sagadang gunuang
Angan-angan manarawang langik
Mabuak di angan-angan
Angan-angan mambao sansai
Angan-angan mangabek badan
Balun duduak lah maunjue
Balun tagak nak balari
Cino mati dek pitih
Ulando mati dek pangkek
Malayu mati dek angan-angan
Kaliang mati dek paruik
alang-alang si Malin Deman
Bari baikue bakapalo
Siang digilo angan-angan
Malam digilo mimpi sajo
Siang malam bahati rindu
Patang pagi bahati bimbang
alun dihimbau inyolah datang
Alun dijujai inyolah galak
Paham sarupo kambiang dek ulek
Kian iyo, kamari iyo
Rintang dimabuak angan-angan
Ciek pun indak nan masak
Denai pandangi saputangan
Denai bao manyaok muko
Tabayang adiak di angan-angan
Bilo masonyo kabasuo
Angan lalu paham tatumbuak
Sayok singkek tabang nak tinggi
Mukasuik hati mamaluak gunuang
Apo dayo tangan tak sampai
Gilo mabuak manjariang angin
Taraso lai dapek indak
Bak si bisu barasian
Bak si kuduang balangkitang
Mambilang bintang di langik
Manyukek aie dalam lauik
Manggantang kasiak di pantai
Bakalam di ujuang lidah
Bakitab di tapak tangan
Mukasuik hati maliek pulau
Sampan lai pangayuah indak
Buah masak tagantuang tinggi
Kadijuluak panggalan singkek
Kadipanjek batangnyo licin
Indak tuah nan mamuak
Indak kayo nan mamasai
Mambadai buruang ateh langik
Marandah diharok jangan
anak urang Silaiang Tinggi
Dibubuik capo diampehkan
Harok diburuang tabang tinggi
Punai di tangan dilapehkan
Bayang-bayang disangko tubuah
Bak mananti harok anyuik
Kok lai kababuah simantuang jantan
Alun baranak lah ditimang
Cadiak malam binguang siang
Gilo maukie kayu tagak
Bak mananti aie ka ilie
Bak manuntuik manggih langkeh
Elok luluaknyo sawah rang Solok
Ambiak bajak kabau tuo
Manumpang buruak ka nan elok
Kok untuang kapeh jadi suto
Babiduak usah badayuang
Badayuang badai kok tibo
Kok duduak usah bamanuang
Dek bamanuang tangih nan tibo
Disadur dari buku "Kato Pusako" Oleh AB Dt. Majo Indo
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Hari sahari dipatigo
Malam samalam diparampek
nan barisuak bukan kini
Nan kini bukan kapatang
Hari sahari dipatigo
Sapatigo untuak usaho
Sapatigo untuak makan
Sapatigo untuak baibadaik
Malam samalam dibagi ampek
Sabagian untuak makan
Sabagian untuak baibadaik
Sabagian untuak bapikie
Sabagian untuak tidue
Manilantang lalok mambilang kasau
Manungkuik lalok maetoang lantai
Mahereang lalok maetoang dindiang
Duduk marauik ranjau
Tagak maninjau jarah
Sakali mambuka puro
Dua tigo utang lansai
Sakali mandayuang biduak
Dua tigo pulau talampau
Dek rajin pandai nan datang
Dek malu buruak nan tumbuah
Hari pagi mananti patang
Dikana diri sarato tubuah
Kacang paringek di dalam parak
Dikarek pandan jo durinyo
Awa dikana akie tidak
Alamaik badan kasangsaro
Labiahkan jago dari lalok
Labiahkan rajin dari maleh
Labiahkan lapa dari kanyang
Labiahkan rusuah pado suko
Labiahkan hino dari mulie
Labiahkan saba dari berang
Balabiah kanyang hilang aka
Balabiah lalok hilang pangana
Balabiah maleh datang hino
Balabiah berang hilang mulie
Balabiah sidiak hilang midiak
Balabiah suko hilang budiman
Malang cilako rajo ganggang
Tuak tabali tunjang hilang
Hari pagi dibuang-buang
Hari patang dikaja-kaja
Gigi tangga rawan murah
Awak tuo gadihlah musim
Ditakan paruik dikampihkan
Hiduik baparuntuangan
Mati di tangan Tuhan
Hiduik dikanduang adaik
Mati dikanduang tanah
Sumber : buku Kato Pusako oleh AB Dt. Majo Indo
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Tukang indak mambuang kayu
nan bungkuak kasingka bajak
Nan luruih katangkai sapu
Nan satampok kapapan tuai
Nan ketek kapasak sanggue
Panarahan kakayu api
Angeknyo untuak basangai
Asoknyo kapanyalaien
Abunyo kapupuak padi
Indak urang mambuang
urang Nan buto paambuih lasuang
Nan pakak palapeh badie
Nan lumpuah pahuni rumah
Nan kuaik pambao baban
Nan patah pangajuik ayam
Nan binguang ka disuruah-suruah
Nan cadiak lawan barundiang
Nan pandai tampek baguru
Nan tuo tampek babarito
Nan kayo tampek batenggang
Nan bagak palawan musuah
Nan kuniang pananti alek
Nan hitam pangubak pisang
Jikok baiak samo dipakai
Jikok buruak samo dibuangkan
Jikok cadiak tampek baguru
Jikok kayo tampek batenggang
Jikok rajin disuruah-suruah
Jikok kuaik pamikue baban
Jikok barani palawan musuah
Nan lurah tanami bambu
Nan lereang tanami tabu
Nan padek kaparumahan
Nan gurun buek kaparak
Nan bancah buek kasawah
Nan munggu kapakubuaran
Nan gauang katabek ikan
Nan padang kapaimpauan
Nan lambah kubangan kabau
Nan rawang payo kaparanangan
Nan bancah ditanam baniah
Nan kareh dibuek ladang
Sawah batumpak di nan data
Ladang babidang di nan lereang
Bak batang kayu di tangah padang
Pucuaknyo cewang ka langik
Ureknyo tampek baselo
Batangnyo tampek basanda
Dahannyo tampek bagantuang
Daunnyo tampek balinduang
Bunganyo ambiak kasuntiang
Buahnyo kadimakan
Aienyo kadiminum
Elok tapian di nan mudo
Elok kampuang di nan tuo
Elok nagari dek panghulu
Elok musajik dek tuanku
Elok rumah dek bundo kanduang
Nan tuo dipamulie
Nan ketek dikasiahi
Samo gadang lawan bakawan
sumber : Buku Kato Pusako karangan a.B. Dt. Majo Indo
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Sumue digali aie datang
Pucuak dicinto ulam tibo
Tampan sudah langgam tabao
Bak mandapek durian runtuah
Bak mandapek kijang patah
Bak mandapek bada batimbo
Bak mandapek pisang bakubak
Bak maracak kudo pandai
Jalan rayo titian batu
Galang dicinto galang dapek
Niaik sampai cinto basuo
nan dimukasuik sampai
Nan diama pacah
Nan dikana lah salamaik
Nan disangajo lah jadi pulo
Bak urang mangantuak diagiah banta
Bak urang auih diagiah aie
Bak urang lapa diagiah makan
Tasuruah di urang nan ka pai
Taimbau di urang nan ka datang
Cancang tadadak jadi ukie
Kuah tatunggang ka nasi
Nasi ka dimakan pulo
Ikan dapek dek basiang
Bilalang dapek dek manuai
Nan bulek datang manggolek
Nan picak datang malayang
Rasaki datang mauntok
Pintak buliah kandak balaku
Ayam batalue ateh padi
Ayam pulang ka pautan
Rasaki maadok mudiak
Aue ditanam batuang tumbuah
Umue panjang rasaki murah
Sagalo makasuik sampai pulo
Barang diangan dapek sajo
Bak bagandang ka Sirukam
Paruik kanyang ameh buliah
Bak mangayuah biduak hilie
Bak ambun turun sanjo
Sapayah-payah kubin malayang
Salajang juo dek kudo balari
Sarang hari dituruikkan paneh
Bulan naiak matohari naiak
Bak kambiang lapeh ka parak
Bak dihimpok gunuang runtuah
Indak baluluak maambiak cikarau
Tajajak di tanah tapi
Bak tikuih jatuah ka padi
Bak tumbuah di tanah gamuak
Aka lah cukuik ilimu lah banyak
Lah balanjuang kahandak hati
Elok untuangnyo bungo culan
Harum marebak dalam kampuang
Baun manyinga dalam nagari
Manumpang di sanggue pai baralek
Taranak kambang padi manjadi
Buah jaguang maampai suto
Padi masak jaguang maupiah
Lah masak padi di sawah
Padi di ladang lah kuniang pulo
Ladang tabu manyintak rueh
Pisang badukuang di tandannyo
Antimun mangarang bungo
Batang labu marantang tali
Buah taruang ayun-ayunan
Buah lado mambintang timue
Buah kacang taji-tajian
Jatuah kateh
Indak tuah nan mamuak
Indak kayo nan mamasai
Untuang Malang
Simantuang di Bukik Putuih
Jarajak di Tanah Taban
bakeh bagabtuang nan alah putuih
Bakeh bapijak nan alah taban
Bak ayam kahilangan induak
Bak siriah tak bajunjuangan
Urang tapacik dihulunyo
Awak tapacik di matonyo
Jikok dielo tangan nan luko
Tarambau dihimpik janjang
Lah seso dangsaro pulo
langik runtuah bumi lah taban
Lapeh dari muncuang buayo
Masuak ka muncuang harimau
Sadang mandi kahujanan
Kamatian maantakan nasi
Ampiang takaka hari hujan
Rumah tak batunganai
Kapa indak banangkodo
Ijuak indak basaga
Lurah indak babatu
Bak kudo palajang bukik
Bak gajah paangkuik lado
Siang bapaneh malam baambun
Bak bika, di ateh api di bawah api
Utang biduak alun lansai
Utang pangayuah tibo pulo
Utang tajak alun babaie
Utang Tambilang manunggu pulo
Utang samie balun lansai
Utang kajang tibo pulo
Sabanyak utang si Jibun
Bautang sabalik pinggang
Utang tiok alai bulu
Panyangek di ujuang rantiang
Tabang ka pulau Angso Duo
kasiak Angek pingganglah gantiang
Namun Pukek dielo juo
Maninjau padilah masak
Batang kapeh batimba jalan
Hati risau dibao galak
Bak paneh manganduang hujan
Diam di bukik tak barangin
Turun ka lurah tak baraie
Tingga di padang indak nampak
Bataduah di tampek nan tarang
Lah nyato hiduik mularaik
Bagantuang pulo di aka lapuak
Jikok dikana hati lintuah
Jikok ditantang mato buto
Jiko disabuik lidah kalu
Makan hati baulam jantuang
Tahantak rueh ka buku
Tasasak padang ka rimbo
Indak dapek balega lai
Sawah kariang tarukoan anguih
Anak kamanakan jatuah mularaik
Alamaik rusak alam nangko
Bak banang dilendo ayam
Bak bumi diguncang gampo
Aie diminum raso duri
Nasi dimakan raso sakam
Hilang rono dek panyakik
Hilang bangso tak baameh
Kok ditanam hiduik-hiduik
Kok digantuang tinggi-tinggi
Kok dijua jauah-jauah
Anak balam tabang malayang
Tabang malayang masuak padi
Hari kalam suluah lah hilang
Ka mano awak manggapai lai
Kok nak tau di ladang padi
Di Panti jalan ka cubadak
Kok nak tau di hati kami
Lieklah api makan dadak
Siang batuduang awan
Malam basalimuik ambun
Hiduik bak umpamo tiram
Kasihan ombak baru mandi
Bak maniak putuih talinyo
Ubek jauah panyakik ampie
Lah payah dilamun ombak
Sampan lai pangayuah indak
Pintak lah jaleh ndak kabuliah
Kandak tak mungkin kabalaku
Lumbuang di rumah indak barisi
tabek lah panuah dek kalayau
Lah ditamba baju di bahu
Tantang tangan lah cabiak pulo
Kain ditangkok mako duduak
Sisamping dipanggang tak babaun
Lah tasungkuik di kain basah
Tumbuak tanak di awak surang
Sauak aie mandikan diri
Mangakeh dulu baru makan
Baban barek singguluang batu
Tidue nan indak namuah laiok
Makan nan indak panah kanyang
Kurang manggarik indak makan
Kaki ka ateh kapalo ka bawah
Tingga kulik pamaluik tulang
Hiduik bak buruang tabang
dima patang sinan bamalam
Diliek galeh lai balabo
Lah dietoang pokok tamakan
Asa paruik lai barisi
Upah hilang pangka tabanam
Makan hati baulam jantuang
Sapuluah batang baimpik
Nan di bawah juo nan tatindiah
Bajak putuih bantiang tarambau
kabau punyo susu jawi punyo namo
Hiduik sapantun hiduik ayam
Mangakeh dulu baru makan
Tapaklah tipih dek hilie mudiak
Kadang makan kadang indak
Kulik bak jangek ikan pari
Badan kariang bak katidiang
Kaki kateh kapalo ka bawah
Aie jo aie kabapadu
Nan sarok ka tapi juo
Lah dapek gadiang nan batuah
Tabuang tanduak kabau mati
Manangih baibo hati
Aie mato jatuah badarai
Bak maniak putuih pangarang
Tagamang raso ditinggakan
Indak kamano kamanggapai
Putuih tasentak tali balam
Putuih digigik samuik api
Tasintak lalok tangah malam
Hanyolah banta ditangisi
Sumber Buku Kato Pusako oleh AB. Dt. Majo Indo
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Bak tong-tong di ladang
Digunda juo mako babunyi
Bak paek urang tukang
Ditokok juo baru mambanam
Bak urang-urang di tangah sawah
Dielo juo mangko manggarik
Bak umpamo badak jantan
Kulik suriah jangeklah luko
Namun lenggoknyo baitu juo
Sabalun mati alun jaran
alah biso karano biaso
Ondeh-ondeh di ateh dulang
Sabalun tandeh balun ka pulang
Jantuang bak jantuang pisang
jangek liek kurang panggang
talingo bak talingo kancah
Sajak dulu dikatokan
Indak dilatak dalam peti
Dilatak sajo di pamatang
Pandan di rimbo maladuangkan
Sajak dulu dikatokan
Indak dilatak dalam hati
Dilatak sajo di balakang
Badan tu juo manangguangkan
Dipatah indak tapatah
Dititih juo nan jadi
Ditagah indak tatagah
Dilapeh juo nan jadi
Tando-tando Bodoh
Indak tantu dialih sagadang tonggak
Bagai itiak tangah galanggang
Bagai ruso masuak kampuang
Cando kabau takajuik di aguang
Bagai manjamue di ateh jarami
Babanak ka ampu kaki
Bautak ka pangka langan
Managakkan banang basah
Manaiakkan banda sondai
Mampahujankan tabuang garam
Mampaliekkan rumah tak basasak
Manjujuang balacan di kapalo
Manggali najih di lubang
Ayam batalue ateh padi
Jadi mati dek kalaparan
Itiak baranang di aie
Jadi mati kahausan
Hari baiek dibuang-buang
Hari buruak dipagunokan
Hari pagi dibuang-buang
Hari patang dikaja-kaja
Mancabiak baju di dado
Manapuak aie di dulang
Maludah ka ateh langik
Mangambangkan katiak amih
Hatinyo bak tareh palapah
Jantuang bak jantuang pisang karuak
Mato bak mato batuang
Talingo bak kancah dipingik
muncuang bak taka disangai
Taragak nak basubang
Bia talingo rampuang
Takuik jo tumo kain dibuang
Manembak buruang jo mariam
Basuluah manjapuik api
Manjamue bangkai di ateh bukik
Indak tau diampek limo
Mamparabuikkan tamiang hanyuik
Tamiang pacah tangan luko
Ka sawah dialang tahun
Balaie di lua musim
Kurang sasaik sabalango
Kudo baban paangkuik abu
Indak tau di ampek
Malang cilako Rajo Ganggang
Tuak tabali tunjang hilang
Hari pagi dibuang-buang
Hari patang dikaja-kaja
Gigi tangga rawan murah
Awak tuo gadihlah musim
Ditakan paruik dikampihkan
Umpamo tabuang sarueh
Bak kancah laweh harang
Udang tak tau dibungkuaknyo
Urang tak tau diburuaknyo
Awa dikana akie indak
Alamaik badan kabinaso
Elok tungkuih indak barisi
Gadang agak tak manyampai
Bak karabang talue itiak
Eloknyo tacampak sajo
Bak kabau jalang kareh hiduang
Paunyuik pambulang tali
Indak tau dima kandangnyo
Tando-tando Pamaleh
Tulang bak kanji, salero bak taji
Cadiak malam binguang siang
Gilo maukie kayu tagak
Ka sawah pangkue balabiah
Kamakan piriang tak sadang
Kamamikue indak babahu
Kamanjujuang kapalo luncuang
Hiduik bak bindalu
Mancangkam di dahan urang
Sasiuik namuah ka api
Salewai namuah ka aie
Ka ladang dialang musim
Ka sawah dialang tahun
Bak cando ula kakanyangan
Bak bicah tak baurek
Urang namuah sapatah kato
Urang anggan saribu dayo
Kambiang di parak panjang jangguiknyo
Urang anggak banyak sabuiknyo
Sagan bagalah hanyuik sarantau
Malu batanyo sasek di jalan
pai ampok pulang aban
Pai nan palalok, pulang nan panyagan
Aka saeto sagan sadapo
Elok tungkuih indak barisi
Gadang agak tak manvampai
Bak karabang talue itiak
Eloknyo tacampak sajo
Bak kabau jalang kareh hiduang
Paunyuik pambulang tali
Indak tau dima kandangnyo
Tando tando Kikie (sampilik)
Mudo dihadang, ceke dipabuek
Manarimo panjang tangan
Mambari sakali indak
Panjang sungguah tangan manjawek
Maulue sakali indak
Mambali nak pelo
Mamakan nak lamang
Sayang di garam sacacah
Busuak daging sabalango
Kikie bahabih, lapuak bataduah
Kajai balapik, saku bajaik
sarik kaji diurang malin
Sarik pitih diurang kayo
Dimintak tabu diagiah tibarau
Sampilik bahabih lapuak bataduah
Bak manukiak darah di batu
Tando tando Jahek
Sapandai-pandai mambungkuih
Nan busuak kababaun juo
Siapo nan manggali lubang
inyo pulo nan kajatuah ka dalam
Bak mambungkuih tulang di daun taleh
Bak manyuruakkan durian masak
Bak api di dalam dadak
Aie tanang mahanyuikkan
Malakak kuciang di dapue
Manahan jarek di pintu
Mancari di kolong rumah
Mamapeh dalam balango
Dibari bakuku nak mancacak
Dibari kuaik nak maampehkan
Dapek sajangka nak saeto
Dapek kain nak bakampuah
Dapek taduah nak bakajang
Bak Ulando mintak tanah
Bak babini ka urang kurang
Manjulaikan aka bakeh bagayuik
Malabiahkan lantai bakek bapijak
Mairikkan galah jo kaki
papek di lua pancuang di dalam
Tunjuak luruih kalingkiang bakaik
Pandai baminyak aie
Pandai batanam tabu di bibie
Musang babulu ayam
Musuah dalam salimuik
Pilin kacang nak mamanjek
Pilin jariang nak barisi
Rusak badan dek panyakik
Rusak bangso dek kalakuan
Sakuduang baluik sakuduang ula
Binatang babantuak manusia
Sudah dikecek dikecoang pulo
Tapijak di arang hitam tapak
Tapijak di kapue putiah tapak
Habih raso jo pareo
Habih malu jo sopan
Bak aruan makan anak
Urang barajo di hatinyo
Urang basutan di matonyo
Urang balabiah di pandainyo
Urang bakuaik di tulangnyo
Urang manampuah rusuak jalan
Hatinyo nyalo-nyalo roman
Usahkan padam tambah garang
Dalam duo tangah tigo
Unjuak nan indak babarikan
Jikok bapasan dituruik-i
Mangicuah sadang bahadapan
Manuhuak kawan sairiang
Mangguntiang dalam lipatan
Manjua tagak-tagak
Cadiak mati binguang tajua
Olok-olok pambaie utang
Walau urek dirandam jo tangguli
Walau pucuak dirameh jo santan
Namun raso pario paik juo
Walau luko lah sanang
Garuih sajo tak kan namuah hilang
Tak laju dandang diaie
Di gurun ditanjakkan juo
Batang pua batang kincuang
Ambiak umbuiknyo dek baguno
Disapuah bana ameh lancuang
Kilek tambago kan nampak jua
Duduak sarupo urang kamanjua
Tagak sarupo urang kamambali
Manuhuak kawan sairiang
Mangguntiang dalam lipatan
Dalam bulek bapasagi
Dalam duo tangah tigo
Aie susu dibaleh jo aie tubo
Alah limau dek bindalu
Satali pambali kumayan
Sakupang pambali katayo
Sakali lancuang ka ujian
Saumue hiduik urang takkan picayo
Mancari-cari lantai tajungkek
Manangguak di aie karuah
Maadokkan badie pulang
Mambuek titian barakuak
Lunak gigi pado lidah
Jarek aluih kulindan suto
Manari di ladang urang
Duduak bakisa tagak bapaliang
Baudang di baliak batu
Batapuak sabalah tangan indak kababunyi
Balurah di baliak pandakian
Cacek-cacek cabudak
Cacek nak bakahandak
Mambali nak pelo mamakan nak lamang
Indak dapek tanduak talingo dipuleh
Busuak babaun jatuah badabuak
Indak manolong tapi manggolong
Runciang tanduak bangka kaniang
Tungau di subarang lautan nampak
Gajah di palupuak mato indak nampak
Di lua bak madu di dalam bak ampadu
Indak kabarubah anjiang makan cirik
Suligi tajam baliak batimba
Kok tak ujuang pangka manganai
Panjang aka nak mambalik
Panjang kecek nak mangabek
Muluik disuok jo pisang
Ikue dikaik jo duri
Muluik licin ikue bakada
Mahilangkan jajak
Licin bak baluik
Buang siriah buang bidak
Buang puluik buang tingkoroang
Kato nan bana dipaindak
Sandi iman nan nyato kurang
Bak mambalah batuang
Nan sabalah dipijakkan
Nan sabalah diangkek
Sumbayang mancari aka
Rukuak mancari kiro-kiro
Bak kato kukuran sajo
Karambie juo nan tandeh
Awak payah mambalah ruyuang
Urang nan buliah sagunyo
Aruan makan anak
Ampang mambao roboh
sumber : http://www.pandaisikek.net/
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Alam bakalebaran, anak buah bakakambangan
Nan dikatokan warih sabab
Nan punyo pusako dipusakoi, sako indak disakoi, bagantuang pado warih badan Warih badan tigo bagian
Partamo warih batali adaik
Kaduo warih batali buek
Katigo warih batali ameh (batali budi)
Nan dikatokan warih batali adaik
Inggok mancangkam batang, tabang manumpu dahan, darah samo dikacau, dagiang samo dilapah, alue samo dituruik, limbago samo dituang
Nan dihatokan warih batali buek
Jariah manantang buliah, rugi manantang labo, manirih mako dipalik, manitiak mako ditampuang, tagantuang pado kato mupakaik
Nan dikatokan warih batali ameh
Nan didapek dek ameh jo perak iyolah harato hak miliak atau karano budi
Ampek macam warih
Partamo warih nan sabananyo
Kaduo warih nan sawarih
Katigo warih nan mawarihi
Kaampek nan warih barih
Warih dijawek pusako ditoloang
Umanaik dipacik, buek balingka, barih mananti
Sako indak dapek disako-i, namo pangkek untuak datuak
Pusako dipusako-i, namo harato untuak datuak
Sako pakai mamakai, namo adaik untuak datuak
Sako turun tamurun
Pusako jawek bajawek
Nan salingkuang cupak adaik
Nan sapayuang sapatagak
Jauah nan buliah ditunjuakkan
Dakek nan dapek dipacikkan
Satitiak bapantang hilang
Sabarih bapantang lupo
Tak lupo karano lamo
Tak ragu karano banyak
Ramo-ramo sikumbang jati
Katik Endah pulang bakudo
Patah tumbuah hilang baganti
Pusako lamo baitu juo
Nan babarih nan bapahek
Nan baukue nan bajangko
Manuruik barih jo balabeh
Batuang tumbuah di matonyo
Sumber : Buku kato Pusako oleh a.B. Dt. Majo Indo
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Sakalian nego hutan tanah
Baiak jirak nan sabatang
Baiak rumpuik nan sahalai
Baiak batu nan saincek
Ka bawahnyo takasiak bulan
Ka atehnyo mambubuang jantan
Pangkek panghulu punyo ulayaik
Hutan jauah baulangi
Hutan dakek bakundano
Ka bukik baguliang aie
Ka lurah baanak sungai
Tanah lah bakabuang
Rimbo lah bajiluang
Bukik lah bakaratau
Padang lah bagalundi
Hak nan bapunyo
Ganggam nan bauntuak
Nan lunak ditanam baniah
Nan kareh dibuek ladang
Sawah batumpak di nan data
Ladang babidang di nan lereang
Sawah bapamatang
Ladang babintalak
Sawah sudah jo lantaknyo
Ladang sudah jo ranjinyo
Nan kareh baparik
Nan lambuak balantak
Kok banda baliku
Baliku turuik bukik
Biriak-biriak turun ka samak
Tibo di samak mancari makan
Harato niniak turun ka mamak
Dari mamak turun ka kamanakan
Manah jan putuih
Bangso jan hilang
Suku indak diasak
Dijua indak dimakan bali
Disando indak dimakan gadai
kabau pai kubangan tingga
Mambao luluak lakek di badan
Ampek macam hak adaik bagian panghulu
Partamo hak adaik bungo kayu
Kaduo hak adaik takuak kayu
Katigo hak adaik tanam batu
Kaampek hak adaik bungo tanah
Ka sawah babungo ampiang
Ka rimbo babungo kayu
Ka sungai babungo kasiak
Ka lauik babungo karang
Ka tambang babungo ameh
Padang banamo panjariangan
Tampek batamu urang batigo
Marundiangkan adaik jo limbago
Anak dipangku jo pancarian
Kamanakan dibimbiang jo pusako
Urang kampuang ditenggang jo bicaro
Sumber : Buku Kato Pusako oleh A.B.Dt. Majo Indo
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Sako turun tamurun
Pusako jawek bajawek
Nan salingkuang cupak adaik
Nan sapayuang sapatagak
Limo sipaik mambangun sako
Partamo hiduik bakarilaan
Kaduo mati batungkek budi
Katigo baputiang di tanah sirah, atau gadang di pakubuaran
Kaampek gadang manyusu atau gadang manyimpang
Kalimo mambuek kato nan baru
Nan dikatokan hiduik bakarilaan
Manyarahkan gala samaso hiduik pado warih nan patuik, sasuai manuruik mupakaik, karano kok lurah lah dalam, bukik lah tinggi, jalan tak tatampuah, labuah tak taturuik, mako jadilah hiduik bakarilaan, sacaro bajanjang naiek batanggo turun
Bulek di rumah dibao ka halaman, bulek di halaman dibao ka suku, bulek di suku dibao ka nagari, pindahnyo gala dari panghulu nan tuo ka panghulu nan mudo adaik diisi limbago dituang, tanduak ditanam dagiang dilapeh, darah dikacau, duduak samo randah tagak samo tinggi
Nan dikatokan mati batungkek budi
Supakaik ahli warih manggantikan panghulu nan lah maningga, kapado salah surang ahli warih, disahkan manuruik caro adaik
Nan dikatokan baputiang di tanah sirah karano digadangkan di pakubuaran
Pado hari maningga panghulunyo, di hari tu saiasai panguburan diumumkan nan mawarisi gala, disahkan manuruik adaik
Nan dikatokan gadang manyusu atau gadang manyimpang
Karano kamanakan lah bakakambangan, untuak mamudahkan pangurusan diangkek ditambah panghulu pambantu nan galanyo manyarupoi gala panghulu nan dibantu, umpamo jikok gala panghulu nan dibantu Datuak Bandaro, mako gala panghulu nan mambantu jadi Datuak Bandaro Putiah, karano kulik panghulu nan mambantu tu kabatulan putiah
Sahnyo manuruik kasapakatan, disahkan panghulu satali adaik dalan nagari, sarato manuruik adaik nan ditantukan
Nan dikatokan mambuek kato nan baru
Mambuek gala baru karano kamanakan lah bakakambangan, paralu dibuek tambahan panghulu ateh kasapakatan basamo, sahnyo sasudah adaik diisi limbago dituang, tanduak ditanam, darah dikacau, daging dilapah
Ampek sipaik sako
Partamo tabanam
Kaduo tataruah
Katigo dilipek Kaampek dipakai
Nan dikatokan tabanam
Jikok putuih warih nasab
Nan dikatokan tataruah
Putuih warih jantan
Nan dikatokan dilipek
Indak supakaik sagalo warih
Nan dikatokan dipakai
Samupakaik sagalo warih
Limo bagian nan disako-i
Partamo sako dari niniak mamak
Kaduo sako dari mamak
Katigo sako dari induak bapak
Kaampek sako dari alim pandito
Kalimo sako dari koroang kampuang
Sako dari niniak mamak
Adaik namonyo
Sako dari mamak
Kalipah namonyo
Sako dari induak bapak
Bangso namonyo
Sako dari alim pandito
Umanaik namonyo
Sako dari koroang kampuang
Tuhuak parang namonyo
Asa batang manjalago
Asa bijo tumbuah juo
Indak ado lai datuak nan tuo
Datuak nan mudo panyiliahnyo
Biriak-biriak tabang ka samak
Dari samak ka halaman
Dari niniak turun ka mamak
Dari mamak ka kamanakan
Ramo-ramo si kumbang jati
Katik Endah pulang bakudo
Patah tumbuah hilang baganti
Pusako datuak baitu juo
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Aneka
rumah basandi batu
adat basandi alua jo patuik
mamakai anggo jo tanggo
sarato raso jo pareso
Norma adat dibentuk oleh tungku nan tigo sajarangan : alua-patuik, anggo-tanggo, dan raso-pareso. Norma ini terkristalisasi di dalam adat Minangkabau, dan digunakan dalam berbagai pertimbangan adat.
Ketiga hal ini merupakan tungku bagi pemasakan adat, sedangkan apinya adalah para pemangku adat. Setiap penghulu adat hendaknya memahami dan menguasai ketiga norma tersebut, sehingga kepemimpinan adat yang dimilikinya dapat menanak rasa keadilan dan kesejahteraan terhadap kaum yang dipimpinnya.
Sedangkan bagi anak Minangkabau pada umumnya, pemahaman terhadap alua-patuik, anggo-tanggo, dan raso-pareso berguna untuk menumbuhkan jatidiri dan memahami batasan-batasan hidup dalam bermasyarakat. Pasar jalan karono dilalui.
a. Alua jo Patuik
Pengertian alua (alur) adalah sesuai dengan prosedur atau tata cara yang berlaku di dalam adat. Sedangkan pengertian patuik (patut) adalah kepantasan sesuatu terletak pada tempatnya. Dengan demikian pengertian alua jo patuik adalah kesesuaian sesuatu berdasarkan prosedur adat dan terletak pada tempatnya.
Beberapa pitatah adat mengenai ketentuan alua :
bajanjang naiek batanggo turun
mangaji dari alif, babilang dari aso
Beberapa pitatah adat mengenai ketentuan patuik :
nagari aman, kampuang santoso
padi masak, jaguang manjadi
taronak berkembang biak
bapak kayo, ibu batuah
mamak dihormati urang pulo
penghulu ibarek pohon di tangah padang
ureknyo tampek baselo, dahannyo tampek bagantuang
daunnyo tampek bataduah kapanasan dan balindung kahujanan
pai tompek batanyo, pulang tampek babarito
Dalam suatu keputusan adat, bilamana suatu keputusan akan ditetapkan, disampaikan terlebih dahulu prosedur yang telah ditempuh :
pandangan jauoh lah dilayangkan, pandangan dakek lah ditukikkan
ka bukik samo mandaki, ka lurah samo manurun
Sehingga sampai kepada kepantasan :
indak ado murai nan bakicau, indak ado rantiang nan badatak
bulek lah buliah digolongkan, picak lah buliah dilayangkan
Tapi bila ada ketidaksesuaian dalam pertimbangan, pantunnya adalah :
salido maso dahulu
bakosiek bapantai cermin
kapalo samo berbulu
bapikie balain-lain
Bila permasalahan tersebut tidak dapat diselesaikan maka :
silang pangkal cakak
sangketo pangkal perang
Oleh karenanya dalam timbangan adat alua jo patuik, hendaknya teliti dalam melihat permasalahan. Bisa saja masalah tersebut benar secara alua tapi tidak secara patuik, atau sebaliknya. Banyak permasalahan adat yang tumbuh belakangan ini didasarkan hanya mengikuti ketentuan alua, namun tidak menimbang kepatutan; seperti mengambil jalan pintas dalam keputusan-keputusan adat. Hal ini pada akhirnya menimbulkan silang-sengketa dan perseteruan di dalam masyarakat. Penyelesaian adatnya adalah :
anggang jo kekek bari makan
tabang ka pantai kaduonyo
panjang jo singkek paulehkan
mangkonyo sampai nan dicito
b. Anggo jo Tanggo
Anggo (anggaran dasar) mempunyai pengertian : ketentuan pokok, sedangkan tanggo (anggaran rumah tangga) mempunyai pengertian : ketentuan pelaksanaan. Ketentuan anggo dibentuk dari pahatan norma (pitatah) yang tersusun sedemikian rupa dari ketentuan-ketentuan pokok adat (barih adat).
barih baukua jo pitatah, disabuik anggo
Anggo merupakan pedoman dalam perjalanan hidup kemasyarakatan, seperti halnya manfaat kompas dalam pelayaran.
biduak didayuang manantang ombak
layar dikambang manghadang angin
nangkodo ingek di kamudi
padoman usah dilupokan
Sedangkan tanggo merupakan peraturan pelaksanaan adat yang menjalankan ketentuan anggo.
di ateh anggo berdiri tanggo
Adapun ukuran tanggo disebutkan :
balabeh bajangko jo patiti, disabuik tanggo
Ketentuan anggo diatur dengan tanggo disebut anggo jo tanggo. Anggo jo tanggo mendasari pemikiran dalam menjalani alua jo patuik; sehingga pedoman alua jo patuik bersandarkan pada ketentuan pokok dan ketentuan pelaksanaan dari hukum adat (anggo jo tanggo).
c. Raso jo Pareso
Raso adalah rasa atau perasaan manusia. Raso dapat berbentuk malu, takut, senang, atau bahagia. Walaupun pengaturan raso ini terdapat di otak kecil manusia, namun selalu diibaratkan raso itu tumbuh di dalam hati, atau raso tumbuah di dado. Ukuran raso didasarkan pada nilai budi yang dimiliki oleh setiap orang, dan karena itu raso setiap orang akan berbeda-beda. Pitatah adatnya adalah :
latiek-latiek tabang ka pinang
hinggok di pinang duo-duo
satitiek aie dalam pinang
disinan bamain ikan rajo
Beberapa pantun budi-kebaikan :
nan kuriek iyolah kundi
nan merah iyolah sago
nan baiek iyolah budi
nan indah iyolah baso
pulau pandan jauah di tangah
di baliek pulau si angso duo
hancua badan dikanduang tanah
budi baiek dikanang juo
pisang ameh dibao balayar
masak sabuah di dalam peti
hutang ameh buliah dibayar
hutang budi dibao mati
Beberapa pantun tentang kehidupan tidak berbudi :
anak urang koto hilalang
pai ka pakan baso
malu jo sopan kalau lah hilang
hilanglah raso jo pareso
Rarak limau dek binalu
tumbuah sarumpun jo sikasek
kalau hilang malu jo sopan
umpamo kayu lungga pangabek
dek ribuik rabahlah padi
dicupak nak urang canduang
hiduik kalau indak babudi
duduak tagak kumari cangguang
Talangkang carano kaco
badarai carano kandi
bareh nan samo dirandang
baganggang karano dek raso
bacarai karano dek budi
itu nan samo kito pantangkan
Pareso adalah periksa, yaitu menyelidiki keadaan sesuatu dengan teliti sehingga dapat diketahui keadaan yang sebenarnya. Untuk mengungkapkan keadaan yang sebenarnya diperlukan kemampuan analisis dan pemikiran, karena itu disebutkan pareso tumbuah di kapalo.
Raso-pareso merupakan suatu pandangan hidup yang didasarkan pada budi-kebaikan serta pemikiran untuk mengungkapkan kebenaran. Posisi raso-pareso adalah hati dan akal, yang perlu didudukkan secara selaras agar tercapai keseimbangan sikap.
Di dalam pengembangan sikap, patiti adat mengatakan :
raso dibao naiek
pareso dibao turun
tarimolah raso dari luar
pareso bana raso ka dalam
antah iyo antah indak
Raso dibao naiek dimaksudkan budi-kebaikan seseorang hendaknya selalu ditingkatkan untuk diseimbangkan dengan posisi akal yang berada di atas. Cita-rasa seseorang terhadap kebaikan, keindahan, kepantasan, dan lain sebagainya hendaknya selalu meningkat seiring dengan jauhnya perjalanan yang dilalui serta bertambahnya wawasan hidup. Perhatikan kato pitatah :
pandangan jauah, dilayangkan
Pareso dibao turun dimaksudkan pemikiran dan penilaian tentang sesuatu hendaknya difokuskan kepada inti kebenaran dan selaras dengan posisi hati yang berada di bawah. Ketajaman pemikiran akan mengasah kemampuan analisis seseorang, sehingga dapat memilah mana yang emas dan mana yang loyang. Perhatikan kato pitatah :
pandangan dakek, ditukikkan
Tarimolah raso dari luar dimaksudkan perlunya memahami pandangan dan pemikiran orang lain, sehingga dapat membentuk empati. Raso yang dimiliki seseorang perlu ditimbang dengan raso yang dimiliki oleh orang lain. Pareso bana raso ka dalam dimaksudkan perlunya upaya introspeksi terhadap raso yang dimiliki sendiri. Antah iyo antah indak, sebagai bentuk timbang rasa dalam hidup bermasyarakat. Perhatikan kato patiti :
bajalan paliaro kaki
bakato paliaro lidah
kaki tataruang inai padahannyo
lidah tataruang ameh padanannyo
bajalan salangkah madok suruik
kato sapatah dipikiri
lamak di awak katuju di urang
sumber : http://www.pandaisikek.net/
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Biriak-biriak tabang ka samak
Dari samak tabang ka halaman
Patah sayok tabang baranti
Basuo di tanah bato
Dari niniak turun ka mamak
Dari mamak ka kamanakan
Patah tumbuah hilang baganti
Pusako lamo baitu juo
Adaiak malingka pusako marungguah
Suarang dibagi pusako dibalah
Sako indak dapek disako-i
Pusako buliah dipusako-i
Kok tasasak ikan ka ampang
Lah tasasak kijang ka rimbo
Indak dapek batenggang lai
Tak bakayu janjang dikapiang
Tak babareh atah digisiak
Kok tak baameh bungka diasah
Tak ado aie talang dipancuang
Guno harato pandindiang malu
Ampek alasan pusako dijua atau digadai
Partamo untuak pambangkik batang tarandam
Kaduo karano rumah gadang katirisan
Katigo gadih gadang alaun basuami
Kaampek maik tabujue tangah rumah
Ado tigo macam nan dipusako-i
Partamo pusako
Kaduo sako
Katigo sangsako
Nan dikatokan pusako
Miliak nan barupo sawah ladang ameh perak paninggalan urang tuo-tuo atau dari niniak muyang
Nan dikatokan sako
Iyolah gala pusako nan ditarimo turun-tamuruit manuruik garih turunan ibu
Nan dikatokan sangsako
Iyolah gala jabatan dalam adaik, umpamo gala katik, imam, bila, pakiah labai dan lain-laio
Ado tigo macam pusako
Partamo pusako guntuang
Kaduo pusako randah
Katigo pusako tinggi
Nan dikatokan pusako guntuang
Pusako dari kaum nan lah punah
Nan dikatokan pusako randah
Pusako nan ditinggakan untuak diwarisi
Nan dikatokan pusako tinggi
Pusako tambilang basi niniak muyang
Duo macam pusako tambilang
Partamo pusako tambilang basi
Kaduo pusako tambilang ameh
Nan dinamokan pusako tambilang basi
Cancang latiah tarukoan niniak muyang diwarihkan hanyo untuak pasukuan Nan dinamokan pusako tambilang ameh
Pusako pambalian usaho induak bapak, kalo tak ado katurunan padusi buliah diwarihkan ka anak minantu
Warih bajawek, pusako ditoloang
Harato pusako dipaliharo
Sumbiang dititiak, hilang bacari
Kurang ditukuak, patah batimpo
Runtuah dinaiakkan, rusak dipabaiaki
Sako turun tamurun
Pusako jawek bajawek
Nan salingkuang cupak adaik
Nan sapayuang sapatagak
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Indak tahu di ampek
Kok tak tahu di ampek
Alang sariknyo mamarentah
Adaik limbago nan salapan
Nan ampek tabang ka langik
Aso bulan
Duo matohari
Tigo bintang
Ampek timue (fajar)
Nan ampek tingga di bumi
Rumah gadang Lumbuang baperong
Sawah gadang
Banda buetan
Adaik nan ampek
Partamo adaik nan sabana adaik
Kaduo adaik nan diadaikkan
Katigo adaik nan taradaik
Kaampek adaik istiadaik
Kato nan ampek
Partamo kato pusako
Kaduo kato mupakaik
Katigo kato dahulu kato batapek-i
Kaampek kato kudian kato bacari
Ampek macam ilimu kato
Partamo kato sama
Kaduo kato sadiak
Katigo kato bungkuak bana
Kaampek kato kurenah
Ragam kato nan ampek
Partamo kato mandaki
Kaduo kato malereang
Katigo kato mandata
Kaampek kato manurun
Ampek macam hukum kato
Partamo ditangkup (ditarimo)
Kaduo disalasaikan
Katigo dimusiah
Kaampek dibandiang
Ampek macam panyalasaien kato
Partamo disudi
Kaduo disiasati
Katigo disusuli
Kaampek dipareso-i
Undang-undang nan ampek
Partamo undang luhak rantau
Kaduo undang-undang panyusunan nagari
Katigo undang-undang urang dalam nagari
Kaampek undang-undang nan duopuluah
Ampek macam undang-undang panyusunan nagari
Partamo taratak
Kaduo dusun
Katigo koto
Kaampek nagari
Undang-undang kakuasaan nan ampek
Partamo undang-undang sagalo panghulu
Kaduo undang-undang urang tuo-tuo di nagari
Katigo undang-undang hulubalang di nagari
Kaampek undang-undang luhak pakaian sagalo panghulu atau Rajo Alam
Ampek macam hukum
Partamo hukum ilimu
Kaduo hukum bainah
Katigo hukum kurenah
Kaampek hukum ijtihaik
Ampek macam hukum ijtihaik
Partamo hukum badukalo
Kaduo hukum baramu
Katigo hukum basamo
Kaampek hukum samato
Ampek macam caro manantukan hukum
Partamo dicari jo rundiangan
Kaduo dicari manuruik adaik
Katigo dibandiang manuruik syarak
Kaampek dikaji dari awa sampai akie sarato sabab jo akibaiknyo
Ampek macam hukum buang
Partamo hukum buang siriah
Kaduo hukum buang biduak
Katigo hukum buang tingkarang
Kaampek hukum buang daki
Ampek macam jalannyo dakwa
Partamo karano tacemo
Kaduo karano disapokan
Katigo karano didakwakan
Kaampek karano panjalehan dakwa
Ampek macam manjawab tidak
Partamo batidak (indak mangakui)
Kaduo batidak sabanyak dakwa
Katigo batidak pado sabagian dakwa
Kaampek batidak pado saparuah dakwa atau saparuah batidak
Ampek macam nan buliah basuaro di pangadilan
Partamo urang nan mandakwa
Kaduo urang nan tadakwa
Katigo saksi-saksi nan mandakwa jo nan tadakwa
Kaampek hakim nan ka mamutuihkan
Ampek macamnyo jawab
Partamo diiyokan
Kaduo ditidakkan
Katigo diantahkan
Kaampek disahkan jo sumpah
Kaputusan sangketo nan ampek
Partamo mamakai hukum
Kaduo manggunokan limbago
Katigo karano takuik
Kaampek karano baralah (mangalah)
Ampek nan dilarang
Partamo jan hiduik badangki-dangkian
Kaduo jan hino mahinokan dalam pagaulan
Katigo jan batoloang-toloangan ateh karajo maksiaik jo karajo jahek
Kaampek jan mahasuik maadu domba
Ampek macam cupak
Partamo cupak usali
Kaduo cupak buetan
Katigo cupak tiruan
Kaampek cupak nan piawai
Ampek macam cupak nan piawai
Partamo batanam nan bapucuak
Kaduo bacupak bagantang
Katigo minum jo makan
Kaampek muluik manih baso katuju
Ampek macam cupak tiruan
Partamo pakaian nan rancak
Kaduo paralatan pamainan
Katigo pakakeh alaik kagumbiraan
Kaampek istri nan baiak
Basa ampek Balai
Partamo Bandaro (Titah) di Sungei Tarab
Kaduo Tuan Kadi di Padang Gantiang
Katigo Makudum di Sumaniak
Kaampek Indomo di Suruaso
Urang nan ampek jinih
Partamo andiko (panghulu)
Kaduo malin (ulamo)
Katigo manti (cadiak pandai)
Kaampek dubalang (urang mudo-mudo)
Urang nan ampek golongan
Partamo niniak mamak
Kaduo cadiak pandai
Katigo alim ulamo
Kaampek bundo kanduang
Ampek macam panghulu
Partamo panghulu
Kaduo pangalah
Katigo panghulun
Kaampek pangaliah
Ampek macam hak adaik bagian panghulu
Partamo hak adaik bungo kayu
Kaduo hak adaik takuak kayu
Katigo hak adaik tanam batu
Kaampek hak adaik bungo tanah
Macam urang nan ampek
Partamo urang namonyo
Kaduo takah urang
Katigo angkuah-angkuah urang
Kaampek urang-urangan
Jurai nan ampek
Partamo jurai Limo Puluah Koto
Kaduo jurai Canduang Lasi
Katigo jurai Tanah Data
Kaampek jurai Agam
Ampek suku asa
Partamo suku Budi
Kaduo suku Caniago
Katigo suku Koto
Kaampek suku Piliang
Ampek macam warih
Partamo warih nan sabananyo
Kaduo warih nan sawarih
Katigo warih nan mawarisi
Kaampek nan warih barih
Lumbuang nan ampek
Partamo si Tinjau Lauik
Kaduo si Bayau-bayau
Katigo si tangka Lapa
Kaampek si Pati Jantan
Ampek kunci ilimu
Partamo ilimu kato sama
Kaduo ilimu kato sadiak
Katigo ilimu kato bungkuak bana
Kaampek ilimu kato kurenah
Ampek macam ilimu
Partamo ilimu pitunjuak
Kaduo ilimu najwa
Katigo ilimu takwa
Kaampek ilimu rasik
Ampek sipaik sako
Partamo tabanam
Kaduo tataruah
Katigo dilipek
Kaampek dipakai
Ampek padoman caro mamimpin
Partamo bapadoman ka alue patuik
Kaduo manampuah jalan nan pasa
Katigo mamaliharo anak kamanakan
Kaampek manjago harato pusako
Ampek larangan caro mamimpin
Partamo mambuek cabuah sio-sio
Kaduo maninggakan sidiak jo takaliak
Katigo mahariak manghantam tanah
Kaampek bataratak bakato asiang
Ampek macam taguah bapandirian
Partamo panghulu taguah di adaik
Kaduo malin taguah di agamo
Katigo manti taguah di buek
Kaampek dubalang taguah di nagari
Ampek macam limbago urang badunsanak
Partamo kok jauah cinto mancinto
Kaduo kok hampie jalang manjalang
Katigo kok kurang tukuak manukuak
Kaampek kok sampik lapang malapangi
Ampek macam batang aka
Partamo syariaik
Kaduo tarikaik
Katigo hakikaik
Kaampek makripaik
Ampek macam caro manantukan aka
Partamo karano diliek jo mato
Kaduo karano didanga jo talingo
Katigo karano dicium jo hiduang
Kaampek karano dirasokan jo lidah atau jo badan
Ampek macam timbuenyo aka
Partamo dari diri sandiri
Kaduo dari urang lain
Katigo dari tawaka (pitunjuak dari Tuhan)
Kaampek dari kapintaran (baraka)
Ampek macam asa datangnyo bana
Partamo dari dalie Tuhan
Kaduo dari Hadih Rasul
Katigo dari kato pusako K
aampek dari kato mupakaik
Ampek sabab hilangnyo bana
Partamo karano banyak bicaro
Kaduo karano caro babicaro
Katigo karano tipu dayo
Kaampek karano tak taliti hati-hati
Ampek macam nan manjauahnyo bana
Partamo karano takuik jo malu
Kaduo karano kasiah sayang
Katigo karano rugi dek balabo
Kaampek karano dipuji jo disanjuang
Ampek macam nan disabuik bana
Partamo jujur
Kaduo luruih
Katigo malatakkan sasuatu di tampeknyo
Kaampek lawan bana duto
Ampek macam caro kiaik bapikie
Partamo pikie palito hati
Kaduo nanang hulu bicaro
Katigo haniang saribu aka
Kaampek dek saba bana nan dating
Ampek macam nan paralu dikatahui
Partamo tahu pado diri
Kaduo tahu pado urang lain
Katigo tahu pado alam
Kaampek tahu pado Nan Maha Kuaso
Ampek macam martabaik manusia
Partamo cadiak
Kaduo candokio
Katigo gudiman
Kaampek arih
Ampek macam nan tapakai dalam pagaulan
Partamo raso
Kaduo pareso
Katigo malu
Kaampek sopan
Ampek macam paham
Partamo wakatu bungo sadang kambang
Kaduo katiko angin sadang lunak
Katigo sadang dipa-antaroan
Kaampek katiko wakatu tampek tumbuah
Malam samalam dibagi ampek
Sabagian untuak makan
Sabagian untuak baibadaik
Sabagian untuak bapikie
Sabagian untuak tidue
Ampek macam sarikaik
Partamo sarikaik sarikati
Kaduo sarikaik sarikato
Katigo sarikaik muawadah
Kaampek sarikaik maagna
Ampek macam alasan pusako digadai-dijua
Partamo untuak pambangkik batang tarandam
Kaduo karano rumah gadang katirisan
Katigo gadih gadang alun basuami
Kaampek maik tabujue tangah rumah
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Nan kuriak iyolah kundi
Nan sirah iyolah sago
Nan baiak iyolah budi
Nan indah iyolah baso
Indak nan bulek salain kundi
Indak nan sirah salain sago
lndak nan indah salain budi
Indak nan elok salain baso
Mati batungkek budi
Hiduik bakarilaan
Tiok katuak baundang-undang
Tiok karuik budi marangkak
Ditimbang jo aka budi
Dipakai raso pareso
Ditimbang jo nyao badan
Kuaik rumah karano sandi
Rusak sandi rumah binaso
Kuaik bangso karano budi
Rusak budi hancuelah bangso
Budi jan tajua
Paham jan tagadai
Kok kayo, kayo dek budi
Nak mulie, mulie dek baso
Budi nan indak katinjauan
Paham nan indak kamaliangan
Banyak cinto marisau ragu
Budi manunggu jo ilimu
Paham babisiak dalam batin
Budi tak namuah tajua
Paham tak namuah tagadai
Ditiliak jo aka budi
Muluik manih baso katuju
Budi haluih bak lauik dalam
Anak ikan dimakan ikan
Ikan tanggiri di dalam lauik
Sanak bukan famili bukan
Karano budi basangkuik pauik
Anak ikan dimakan ikan
Gadang ditabek anak gurami
Ameh bukan pangkek pun bukan
Budi sabuah nan urang cari
Anak nalayan mambao pangkue
Ditanam ubi di tanah darek
Baban sakoyan dapek dipikue
Budi saketek taraso barek
Ka puncak barangin-angin
Babelok jalan ka kiri
Dilagak urang tak ingin
Budi nan baiak nan dicari
Sarikayo jo sari lamak
Buah rambai di dalam nyiru
Pisau sirauik latak di laci
Dikayo urang tak mintak
Dipandai urang tak baguru
Kalo hiduik indak babudi
Dibagak urang kito tak ganta
Karano kito indak pacakak
Dikayo urang kito tak sagan
Karano kito tak mamintak
Dipandai urang kito tak kabatanyo
Karano kito tak kabaguru
Dipangkek urang kito tak malu
Karano kito indak mintak karajo
Dikuaso urang kito tak patuah
Karano kito bukan pisuruah
Dibudi jo baso bast sajo, kito nan tunduak
Pisang ameh bao balaie
Masak sabuah di dalam peti
Hutang ameh dapek dibaie
Hutang budi dibao mati
Pulau Pandan jauah di tangah
Di baliak pulau Angso Duo
Hancue badan dikanduang tanah
Budi nan baiak takana juo
Kok hiduik bapaga budi
Kuaik pado bapaga basi
Kukuah pado bapaga tembok
Anggang nan datang dari lauik
Tabang sarato jo mangkuto
Dek baiak budi nan manyambuik
Pumpun kuku patah paruahnyo
Elok sairiang jo juru mudi
Elok saiyo jo sakato
Kok pandai bamain budi
Nan lia jinak jadinyo
Hiduik batungkek batang bodi
Mati bapancang di tanah sirah
Jikok pandai bamain budi
Dalam aie badan tak basah
Uraian barih jo balabeh
Hinggo durian ditakuak rajo
Supayo budi samo marateh
Usaho galian dek basamo
Ditiliak barih jo balabeh
Papatah pakaian panghulu
Supayo budi samo marateh
Nak tantu rueh jo buku
Kato guru kato batuah
Kato sudaro paringek-an
Kuncilah batin jan tacurah
Budi nan Jan kalihatan
Batang aue paantak tungku
Pangkanyo sarang sipasan
Galundi di sawah ladang
Sariak indak babungo lai
Mauleh jikok mambuku
Mambuhue kalo mangasan
Kalo budi tampak dek urang
Hiduik nan indak paguno lai
Ombak baralun manuju pantai
Riak nyato manuju tapi
Indak guno jadi rang pandai
Kalo bailimu indak babudi
Dek ribuik rabahlah padi
Dicupak datuak Tumangguang
Kalo iduik indak babudi
Duduak tagak kumari cangguang
Talangkang carano kaco
Badarai carano kendi
Padi nan samo digantangkan
Bacanggang karano budi
Bacarai karano baso
Itu nan samo dipantangkan
Ngalau di baliak tapian mandi
Ateh kandih pandan tajelo
Kalo tak baiak bamain budi
Ameh habih badan binaso
Pucuak pauah sadang tajelo
Panjuluak buah galundi
Nak jauah silang sangketo
Paaluih baso tingkekkan budi
Anjalai tumbuah di munggu
Sugi-sugi di rumpun padi
Nak pandai sungguah baguru
Nak tinggi tingkekkan budi
Jariah indak manantang buliah
Manolong karano Allah
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Anggang tabang bamangkuto
Rajo bajalan badaulaik
Alang sariknyo bakato-kato
Tiok kato baalamaik
Tahu dihereang jo gendeang
Tahu diraso jo pareso
Tahu dikilek jo bayang
Tahu dialamaik kato sampai
Tahu digelek kato habih
Tahu di dahan kamaimpok
Tahu di duri kamancucuak
Malangkah di ujuang padang
Basilek di pangka karih
Kato salalu baumpamo
Rundiang salalu bakiasan
Kato rajo kato malimpahan
Kato panghulu kato manyalasai
Kato malin kato hakikaik
Kato guru kato pangaja
Kato manti kato bahubuang
Kato dubalang kato mandareh
Kato dagang kato mamacah
Kato parampuan kato marandah
Kato urang banyak kato bagalau
Kato nan ampek
Partamo kato pusako
Kaduo kato mupakaik
Katigo kato dahulu batapek-i
Kaampek kato kudian kato bacari
Kato pusako adolah asanyo dari niniak Katumangguangan jo niniak
Parpatiah
nan Sabatang sarato jo niniak nan cadiak pandai maso tu sasuai manuruik
adaik jo syarak
Kato mupakaik adolah kato nan datang dari musyawarah sagalo Panghulu jo
cadiak pandai jo urang tuo-tuo ahli aka dalam suatu nagari
Kato dahulu batapek-i adolah kato Kaputusan nan lah ditatapkan sabalun
jo
sasudah niniak Katumangguangan jo niniak Parpatiah nan Sabatang
Kato kudian kato bacari adolah kaputusan kato nan ditantukan
sabalunnyo,
tapi karano tajadi panyimpangan tak sesuai jo kaputusan samulo,
dicarikan
panyalasaiennyo sasuai jo panyimpangan tu, ditatapkan pulo dek
kasapakatan
basamo
Lagam kato
Partamo kato mandaki
Kaduo kato mandata
Katigo kato malereang
Kaampek kato manurun
Nan dikatokan kato mandaki
Babahaso nan disampaikan ka lawan bicaro urang nan tuo-tuo jo nan
sangaik
dihormati
Nan dikatokan kato mandata
Babahaso nan disampaikan ka lawan bicaro nan saumuenyo
Nan dikatokan kato malereang
Babahaso nan disampaikan ka lawan bicaro nan disagani dalam pagaulan
Nan dikatokan kato manurun
Babahaso nan disampaikan ka lawan bicaro nan umuenyo mudo atau di bawah
umue
Bulek kato di mupakaik
Bulek aie dek pambuluah
Baiak diambiak jo mupakaik
Buruak dibuang jo etongan
Baiak kato dalam mupakaik
Buruak kato indak sapakaik
Adaik basandi syarak
Syarak basandi kitabullah
Syarak mangato adaik mamakai
Ujuik satu balain jalan
Kato surang dibulek-i
Kato basamo dipaiyokan
Kato batin dimaklumi
Kato rang mudo basimanih
Kato iyo kato baturuik
Kato nan sabana kato
Kato tuladan
Kato nan dikatokan
Kato bakatai-katai
Nan dikatokan kato nan sabana kato adolah kato nan sabalunnyo
dipikiekan
dulu kaluanyo
Nan dikatokan kato tuladan iyolah kato nan dipakai, contohnyo diambiak
dari
kejadian pado urang lain
Nan dikatokan kato nan dikatokan iyolah kato nan indak disangajo,
disampaikan sacaro kabatulan sajo
Nan dikatokan kato bakatai-katai iyolah kato asa kalua sajo, indak
paralu
dihiraukan
Bilo kato Iah ditanam di hati
Jalehlah sagalo rahasio alam
Jikok diajun si Tambo lamo
Sabarih indak buliah hilang
Satitiak bapantang lupo
Sangaik lahienyo tasambunyi
Sangaik batinnyo kaliektan
Bilo nan hilang lai kadicari
Pusako lamo Jai nan kamanganakan
Tagak diambuang ambuang
Malangkah di ujuang karih
Bakato di ujuang lidah
Kok bakato elok marandah
Lamak di lua kuaik di dalam
Muluik manih kucindan murah
Muko janiah indak pandandam
Bajalan salangkah maelo suruik
Bakato sabuah dipikiri
Mangaie baumpan, bakato batipuan
Malantiang manuju tampuak
Bakato manuju bana
Mangabek sakabek arek
Malangkah salangkah sampai
Bakato sapatah sadang
Awak nan tak pandai badandan
Dikatokan camin nan buruak
Awak nan tak pandai manari
Dikatokan lantai nan tajungkek
Capek tangan tajombokan
Capek kaki talangkahkan
Capek muncuang takatokan
Elok-elok manyusun kato
Mato musuah, kaki musuah
Tangan pun musuahjuo
Kato nan singa-singa lancing
Bulek kato di pangkanyo
Pacah kato di ujuangnyo
Kato dahulu batapati
Kato kudian kato bacari
Kato lahie jadi batin Baiak kato dibaiki
Elok kato dipakatokan
Sio-sio kato basikareh
Tadoroang kato di tangah medan
Indak dapek diganjue suruik
Kato suruik mambuek malu
Dari Malako ka Suliki
Payokumbuah Koto nan Gadang
Baparak tabu satumpak
Basuo kato mandaki
Dari nan ketek ka nan gadang
Dari anak ka ibu bapak
Bajalan paliharo kaki
Bakato paliharo lidah
Elok kato dalam mupakaik
Buruak kato mangecek surang
Kato dahulu basitinah
Kato kudian basicapek
Nan boneh nan kadikatokan
Kato bajawab gayuang basambuik
Talonsoang parahu dapek babaliak
Talonsoang kato bakataruihan
Tatumbuak biduak dikelokkan
Tatumbuak kato dipikiri
Duduak dagang
Tagak dagang
Bakato dagang sakali
Ilimu kato ampek macamnyo
Partamo kato sama
Kaduo kato sadiak
Katigo kato bungkuak bana
Kaampek kato kurenah
Nan dikatokan kato sama
Kato baiak nan dipabaiaki
Binaso kato jikok dibinasokan
Sah kato jikok disahkan
Haruih kato jikok diharuihkan
Kato nan ditarimo indak salamonyo tatap diharuihkan
Kato syarak atau kato adaik ado duo tampeknyo
Di tampek salah atau di tampek bana
Nan dikatokan kato sadiak tamasuak kato bana juo
Dikuasoi manuruik syarak atau manuruik adaik kadang mancapai kamuliean
ado
kalonyo sampai pado mukasuiknyo sajo
Nan dikatokan kato bungkuak bana ado duo tampeknyo
Ado nan sadiak bantuaknyo bana untuak suatu usaho, tapi digunokannyo
untuak
kaparaluan surang
Nan dikatokan kato kurenah
Banyak curito pangalaman nan dilieknyo atau dipadapek dari nan tuo-tuo
dahulunyo, jikok ado usaho nan bafaedah untuak dirinyo, ingin
maambiaknyo
untuak mancapai sagalo mukasuiknyo
Indak marugikan urang lain, nan paralu dirinyo sanang
Martabaik kato tigo bagian
Partamo kato mancari kawan
Kaduo kato mancari lawan
Katigo kato indak balawan
Kato mancari kawan
Adolah kato maambiak hati urang walau jo ameh atau perak sakalipun
Kato mancari lawan
Kato indak maambiak hati urang buruak baiak kalua sajo kasudahannyo
jadi
parmusuhan
Kato Indak balawan kato mamaliharo diri kato mamaliharo hati urang
Tiok kato dipikiekan kaluanyo
Baiak tantang adaik
Baiak tantang syarak
Baitulah kato nan kadipakai
Kato nan bana adolah kato nan bapatutan, tabaokan taratiknyo budi
bahasonyo,
sopan santunnyo
Panyalasaian kato ampek macamnyo
Partamo disudi
Kaduo disiasati
Katigo disusuli
Kaampek diparesoi
Nan dikatokan disudi, mananyokan sasuatu nan balun jaleh manjadi jaleh
Nan dikatokan disiasati, mananyokan sasuatu dahulu jaleh, kasudahannyo
indak
jaleh (ragu)
Nan dikatokan disusuli, mananyokan sasuatu dari ujuang sampai ka pangka
Nan dikatokan diparesoi, mananyokan sasuatu dari pangka sarnpai ka
ujuangnyo
Mardeso kato jo rnupakaik
Baiak tantang syarak sakalipun
Asa kato bagi urang nan baraka duo macamnyo
Partamo didapek dari baguru
Kaduo didapek dari pikiran sandiri
Kato tantang aka budi anam baleh macamnyo dibagi duo manjadi salapan
Salapan
partamo
Partamo sidiak
Kaduo midiak
Katigo cadiak
Kaampek arih
Kalimo candokio
Kaanam gudiman
Katujuah jauhari
Kasalapan bijaksano
Salapan kaduo
Partamo Mada
Kaduo saba
Katigo tawaka
Kaampek sudaga
Kalimo sadiak
Kaanam kurenah
Katujuah sama
Kasalapan bungkuak bana
Sidiak aratinyo pasangketoan, nak malalukan kainginan sandiri tahadok
urang
banyak, supayo tacapai mukasuiknyo, timbuelah nan dikatokan taraju nan
indak
palingan, rabah banang, tagak banang namonyo
Midiak aratinyo manuju jalan nan bana, walau caro basungguah-sungguah
disalahkan juo Lakunyo indak namuah takanai, baiak tantang syarak atau
ilimu
dunie, inyo maliek pulo di baliak nan tampak
Cadiak aratinyo ado kainginan, tapi niaik salah, di hatinyo nak maniayo
urang lain, asa kauntuangan dapek di dirinyo, indak piduli urang rugi,
indak
namuah takanai, mako jadi kabancian urang lah inyo
Candokio, anggan takanai, kuaik ingatannyo, taguah pagangannyo, tak
namuah
manyingguang karano takuik taniayo
Ado duo macam candakio ateh kasumaik, partamo nan jahek, kaduo nan
baiak,
jadinyo candakio tu artinyo sudaga
Arih aratinyo tahu dikarajo urang, cuma lakunyo pancimburu, cameh jikok
tapadayo, jadi kasimpulannyo sudaga juo, papatahnyo kurang arih badan
cilako, talampau arih badan binaso
Gudiman aratinyo salalu ingek ka dirinyo, ka anak kamanakannyo, saisi
rumahnyo, ka nan sakampuang sahalaman jo aka budinyo.
Jauhari aratinyo urang nan tahu di macam jo harago, pandai manimbang
makasuik kato urang untuak dirinyo, baiak nan batujuan buruak atau
jahek
Itulah mako jauhari aratinyo rajo
Bijaksano aratinyo urang nan tahu jo nan baiak jo nan jahek, jikok
manjawab
kato urang mudah sarato capek, tahu caro mancari jalan maminteh, dapek
mandahului mukasuik lawannyo
Makonyo bijaksano dikatokan juo kadi
Mada aratinyo sipaiknyo bak batu, walau diabuih indak kaampuak, samo jo
banang hitam, baa jo mambasuahnyo indak ka namuah putiah, indak
mamparatikan baiak nan syarak, baiak nan adaik, indak namuah baiyo
batido jo
urang lain, malakukan kahandak hati surang sajo
Saba adolah induak sagalo aka, karano aka tu manjalani mudarat jo
mupaat
Urang nan saba kasihan Allah
Walau dalam hiduiknyo basuo nan indak bana tahadap dirinyo tak panah
inyo
susah hati
Tawaka aratinyo sagalo sasuatu dalam hiduiknyo basarah diri pado nan
Maha
Kuaso, apo nan tibo pasrah manarimonyo, salalu bahagia dalam hiduiknyo,
hiduik salalu dalam kapuasan, baiak lahie maupun batin
Hiduik nan samparono
Sudaga aratinyo urang pandai babicaro untuak kauntungan dirinyo,
kaumnyo jan
sampai taniayo, tujuannyo kauntungan samato, baiak nan nyato baiak nan
indak
nyato
Ado duo pambagian kato
Partamo kato asa
Kaduo kato usue
Tambahan pambagian kato
Parmulaan, kasudahan, puhun, cawang, hakikat, mujijat, lahie, batin,
khusus,
umum jo nan nyato
Adapun sagalo kato mampunyai pulo
Partamo aka kato
Kaduo pangka kato
Katigo batang kato
Kaampek dahan kato
Kalimo cabang kato
Kaanam rantiang kato
Katujuah daun kato
Kasalapan bungo kato
Adopun hati manusia itu nan dikatokan bijo kato
Dalam adaik kato ado tigo macamnyo
Partamo kato mukabilah
Kaduo kato bahelah
Katigo kato bakilah
Nan dikatokan kato mukabilah
Kato dalam adaik yaitu rundiang oan saiyo, bana nan saukue
Bak batang dalam tanah, tigo puluah tahun tabanam dalam lunau, namun
tareh
mambangunjuo
Bak ibaraik bungo piriang, walau pacah baserak, tujuah musim di dalam
tanah,
namun raginyo indak kahilang
Kato kabanaran nan indak dapek diubah, indak dapek dituka, kato nan hak
nan
haruih dihayati dek niniak mamak sarato pamimpin dalam nagari, kato nan
musti ditagakkan, dituruti
Nan dikatokan kato bahelah
Kato urang lain nan bantuaknyo bana, barih luruih jalan tarantang,
paham bak
api dalam sakam, di lahie indak mangasan, lah hanguih sajo mako tahu,
kato
nan salalu bakelah, lari dari kabanaran, katonyo inyo nan bana, nan
lain
indak bana
Nan dikatokan kato bakilah
Kato nan indak dapek dipadomani atau dipacik arek karano maambiak
contoh
ateh kabanaran urang lain, kato nan batue manuruik sapihak sajo, karano
katonyo sajo nan bana, indak dapek dibantah, karano bodoh
Putuih gayuang di balabeh
Putuih kato di pangkanyo
Manuruik sapanjang adaik
Di mano anjiang manyalak
Di sinan biawak tajun
Di mano kato bamulai
Di sinan pulo disudahi
Kalo ado jarum nan patah
Usah dilatak dalam padi
Dilatak sajo di pamatang
Buliah pancukie-cukie duri
Kalo ado kato nan salah
Usah dilatak dalam ati
Latakkan sajo di balakang
Usah menjadi upek puji
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Ka rimbo babungo kayu
Ka sawah babungo padi
Ka lauik babungo karang
Ka tambang babungo ameh
Ka sungai babungo pasie
Didulang ameh di sungai
Ditambang ameh jo perak
Ditaruko gurun jo bancah
Dilambeh hutan jo baluka
Dirambah samak rimbo dalam
Dilambang bumi tanah subua
Dibuek sawah satampang baniah
Makanan urang tigo luhak
Ka ladang di hulu tahun
Ka sawah di pangka musim
Hasie banyak karano jariah
Hasie buliah karano pandai
Lauik dalam buliah diajuak
Bumi laweh dapek digali
Bukik dapek diruntuah
Asa bajariah bausaho
Lauik ditimbo lai kakariang
Gunuang diruntuah mungkin data
Sadang dek samuik runtuah tabiang
Apolai dek manusia nan baraka
Nak mamakan isi durian
Nak mandapek manisan labah
Sakik sanang paralu dirasai
Sapayah-payah badan
Namun nan labo jan ditinggakan
Satitiak-satitiak manjadi lauik
Sakapa-sakapa manjadi gunuang
Sahari sahalai banang
Lamo-kalamoan manjadi sahalai kain
Padi dikabek jo daunnyo
Batang ditungkek jo dahannyo
Hutang lansai dek babaie
Ketek utang dek angsuran
Hulu baiek pandai batenggang
Hulu malang salah galogok
Apo ditanam namuah tumbuah
Bijo ditanam ka babuah
Batang ditanam kabarisi
Batanam nan bapucuak
Mamaliharo nan banyao
Dibuek banda baliku
Tibo di bukik digali
Tibo di batu dipaek
Tibo di batang dikabuang
Nan ganang palapeh ikan
Baluka tampek taranak
Nan lunak ditanam baniah
Nan kareh dibuek ladang
Sawah batumpak di nan data
Ladang babidang di nan lereang
Nan lurah tanami bambu
Nan lereang tanami tabu
Nan padek kaparumahan
Nan gurun buek kaparak
Nan bancah dibuek sawah
Nan munggu kapakubuaran
Nan gauang katabek ikan
Nan padang kapaimpauan
Nan lambah kubangan kabau
Nan rawang payo kaparanangan itiak
Kok sawah bapiriang-piriang
Kok ladang babidang-bidang
Banda baliku turuik bukik
Sawah lah sudah jo lantaknyo
Ladang lah sudah jo ranjinyo
Jikok tanah lah bakabuang
Jikok rimbo bajiluang
Kok lunak balantak
Kok kareh baparik
Sawah bapiriang
Ladang babintalak
Babuah kayu punago
Sikujue dalam sukatan
Batuah rumah andiko
Lai mujue bapandapatan
Dari Rumbai ka Mandahiliang
Sungai Rokan aienyo tanang
Manyamai baniah sakatidiang
Hasie padinyo sarangkiang
Asalai jio-jio patuang
Asalai angok-angok ikan
Nan indak dicari juo
Dibaliak-baliak mangko dibalah
Elok erak wakatu paneh
Elok lenggang di nan data
Elok tanaman dek basiang
Gadang tanaman dek bapupuak
Rancak tanaman dek balambuak
Dek disiang padi manjadi
Dek dilambuak tanaman elok
Dek pupuak makonyo subua
Dek aie tanaman tumbuah
Hari sahari dipatigo
Malam samalam diparampek
Agak agiah jo ilimu
Himaik dulu
Bahimaik kamudian
Nak kayo badikik-dikik
Himaik pangka kayo
Bakulimaik sabalun habih
Caba pangka cilako
Nak kayo kuaik mancari
Nak balabo bueklah rugi
Namuah bajariah bausaho
Indak mamandang jauah dakek
Rugi manantang buliah
Jariah manantang labo
Bajalan baaleh tapak
Bakato baaleh lidah
Suligi tajam baliak batimba
Tak ujuang pangka manganai
Sakali mambukak puro
Duo tigo utang tabaie
Sakali mandayuang biduak
Duo tigo pulau talampau
Mangabek sakabek arek
Malangkah salangkah sampai
Bakato sapatah sadang
Pariuak barehlah tajarang
Tajarang di tungku tigo
Samangkuak aie lah sadang
Sakarek kayu lah pado
Sambie manyalam minum aie
Sambie badiang nasi masak
Sambie badayuang biduak hilie
Ombak ditantang manuju pulau
Laie dikambang manantang angina
Hati susah makonyo sanang
Tacapai niaik jo tujuan
Dek ameh sagalo kameh
Dek padi sagalo jadi
Panuah kapuak jo padi
Tagak sumpik dek isi
Badiri adaik dek limbago
Urang kayo suko dimakan
Urang lai suko baragiah
Urang kayo mukasuik sampai
Urang lai mukasuik buliah
Niaik sampai cinto balaku
Manjilih di tapi aie
Maradeso di paruik kanyang
Baso basi dek lai ado
Minum makan paubek lapa
Nak kuaik sandi jo tulang
Nak sadonyo makasuik sampai
Barakik-rakik ka hulu
Barang-ranang ka tapian
Basugi timbakau jao
Basakik-sakik daulu
Basanang-sanang kamudian
Marugi mako balabo
Alang tingginyo batang anau
Bakulipak baijuak pulo
Alang basakik batimbakau
Maracik maampai pulo
Panyangek di ujuang rantiang
Tabang ka pulau Angso Duo
Kasiah angek pingganglah gantiang
Namun Pukek dielo juo
Indak dapek dunie dihadang
Indak akiraik katacapai
Kok indak jo jariah jo usaho
Samo bapokok babalanjo
Samo bajariah bausaho
Surang jo pokok babalanjo
Bausaho mancari hiduik
Sambie mamikek paluah buruak
Nak sihaik pulo batang tubuah
Nak elok pulo adaik dipakai
Diasah padang nan panjang
Alaik pakakeh dipatajam
Dilateh baluka nan kariang
Diparun samak nan masiak
Dielo karajo jo usaho
Diirik parang jo barani
Urang nan banyak manuruik-i
Indak silasiah nan babungo
Antah kok bayam di halaman
Jarang manusia mambaleh guno
Antah kok hasie tanam-tanaman
Tagaliciak batang tabu
Tagulimang baro dadak
Tagaliciak tampek lalu
Dialiah pulo tampek tagak
Bapueh-pueh dek mamiliah
Bapayah-payah dek mangumpue
Abih dayo badan talatak
Abih paham aka baranti
Usaho mamiliah
Untuang manyudahi
Laka jo dulang dalam lubuak
Pandan baduri malendo jalan
Aka hilang paham tatumbuak
Basarah diri pado Tuhan
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Biriak-biriak tabang ka samak
Dari samak tabang ka halaman
Patah sayok tabang baranti
Basuo di tanah bato
Dari niniak turun ka mamak
Dari mamak ka kamanakan
Patah tumbuah hilang baganti
Pusako lamo baitu juo
Adaik malingka pusako marungguah
Suarang dibagi pusako dibalah
Sako indak dapek disako-i
Pusako buliah dipusako-i
Kok tasasak ikan ka ampang
Lah tasasak kijang ka rimbo
Indak dapek batenggang lai
Tak bakayu janjang dikapiang
Tak babareh atah digisiak
Kok tak baameh bungka diasah
Tak ado aie talang dipancuang
Guno harato pandindiang malu
Ampek alasan pusako dijua atau digadai
Partamo untuak pambangkik batang tarandam
Kaduo karano rumah gadang katirisan
Katigo gadih gadang alun basuami
Kaampek maik tabujue tangah rumah
Ado tigo macam dipusako-i
Partamo pusako
Kaduo sako
Katigo sangsako
Nan dikatokan pusako
Miliak nan barupo sawah ladang ameh perak panginggalan urang tuo-tuo atau dari niniak muyang
Nan dikatokan sako
Iyolah gala pusako nan ditarimo turun-tamuruit manuruik garih turunan ibu
Nan dikatokan sangsako
Iyolah gala jabatan dalam adaik, umpamo gala katik, imam, bila, pakiah labai dan lain-laio
Ado tigo macam pusako
Partamo pusako guntuang
Kaduo pusako randah
Katigo pusako tinggi
Nan dikatokan pusako guntuang
Pusako dari kaum nan lah punah
Nan dikatokan pusako randah
Pusako nan ditinggakan untuak diwarisi
Nan dikatokan pusako tinggi
Pusako tambilang basi niniak muyang
Duo macam pusako tambilang
Partamo pusako tambilang basi
Kaduo pusako tambilang ameh
Nan dinamokan pusako tambilang basi
Cancang latiah tarukoan niniak muyang diwarihkan hanyo untuak pasukuan Nan dinamokan pusako tambilang ameh
Pusako pambalian usaho induak bapak, kalo tak ado katurunan padusi buliah diwarihkan ka anak minantu
Warih bajawek, pusako ditoloang
Harato pusako dipaliharo
Sumbiang dititiak, hilang bacari
Kurang ditukuak, patah batimpo
Runtuah dinaiakkan, rusak dipabaiaki
Sako turun tamurun
Pusako jawek bajawek
Nan salingkuang cupak adaik
Nan sapayuang sapatagak
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Banyak macamnyo urag sumando
Partamo sumando kacang miang
Kaduo sumando langau hijau
Katigo sumando kutu dapue
Kaampek sumando lapiak buruak
Kalimo sumando apak paja
Kaanam sumando niniak mamak
Nan banamo sumando kacang miang
Mambao kusuik tak salasai
Mambuek karuah korong kampuang
Bumi sampik alam tak tanang
Inyo manjdai upeh racun
Nan banamo sumando langau hijau
Ameh taserak di nan kalam
Intan tacicie sagadang bada
Ulek tingga inyo pun tabang
Langau pun indak hinggok lai
Nan dinamokan sumando kutu dapue
Indak bajalan hilie mudiak
Korong kampuang indak batampuah
Karib karabaik indak piduli
Namuah manumbuak jo batanak
Samaklah jalan ka tapian
Lah karam jalan ka pintu
Nan elok langkah ka dapue
Asa lai sanang bini awak
Mati ayam matilah tungau
Sadanglah dunie sarupo itu
Nan dikatokan sumando lapiak buruak
Iyolah sumando kalangkahan
Jadi ijuak panamba-namba
Pagi patang dikicuah bini
Awak kasiah bini manggendeang
Asa bini tak dapek malu
Bialah awak jadi landasan
Arti sumando apak paja
Inyo umpamo kumbang jantan
Datang rancak painyo elok
Sanjo pulang pagi lah pai
Ciek tak dapek diharokkan
Pandai manggulai tak bakuah
Kanyang dek gulai ambuang-ambuang
Mabuak bamain mulik manih
Raso di tapak tangan juo
Nan dikatokan samando niniak mamak
Inyolah bumi jo langik
Kaganti cincin kaganti galang
Payuang panji tampek balinduang
Kaganti sitawa jo sidingin
Panjang bakarek singkek bauleh
Elok budi lauik bicaro
Paham elok baso katuju
Rumah tanggo aman santoso
Lahie batin indak bakaupek-an
Caro mancari urang sumando
Nan asa di nagari
Dapek balinduang di taduahnyo
Dapek basanda di batangnyo
Dapek baselo di ureknyo
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Ado anam macam urang
Partamo urang namonyo
Kaduo urang-urang namonyo
Katigo tampan urang namonyo
Kaampek angkuah-angkuah urang namonyo
Kalimo urang-urangan namonyo
Kaanam urang sabana urang
Nan dikatokan urang
Tau mambedokan antaro jahek jo indak jahek
Tau mambedokan nan tinggi jo nan randah
Dinamokan urang biaso
Nan dikatokan urang-urang
Bantuaknyo manyarupoi urang
Indak ciek juo nan dikatauinyo
Bak anak ketek nan balun tau apo-apo
Nan dikatokan tampan-tampan urang
Dicaliak jauah bantuak urang
Tantang kalakuannyo balun jaleh
Balun dapek dipicayoi atau diyakini
Nan dikatokan angkuah-angkuah urang
Urang nan kalakuannyo sarupo patuang
Hiduiknyo bak kato urang sajo
Hiduik nan indak bapandirian
Utaknyo bak utak katuang (bodoh)
Babanak kaampu kaki
Nan dikatokan urang-urangan
Bukan urang tapi dibuek manyarupoi urang
Umpamo urang-urang tangah sawah
Kalo dielo nyo mangarik
Indak dielo diam sajo
Nan dikatokan urang sabana urang
Tau di awa jo nan akie
Tau di lahie jo nan batin
Tau di hereang sarato gendeang
Tau di malu jo sopan, raso jo pareso
Urang cadiak candokio, arif bijaksano
Budinyo tinggi, ilmunyo banyak
Mamanuahi saraik martabaik manusia
Hiduiknyo manjadi contoh tuladan
Urang mudo manangguang rindu
Urang tuo manahan ragam
Urang nan ampek jinih
Partamo panghulu (andiko)
Kaduo malin (alim ulama)
Katigo manti (cadiak pandai)
Kaampek dubalang (urang mudo-mudo)
Urang nan ampek golongan
Partamo niniak mamak
Kaduo cadiak pandai
Katigo alim ulama
Kaampek bundo kanduang
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net
Posted by Unknown | |
Posted in
Adat
Randah bilang-bilang disuruak-i
Tinggi kayu aro dilangkahi
Ketek banamo gadang bagala
Manyuruak bungkuak, malompek patah
Pai jo rundingan, tingga jo mupakaik
Bapailah batinggalah
Nan capek tibo dahulu
Nan Lambek datang kudian
Muluik manih kucindan murah
Kato dahulu basitinah
Kato kudian basicapek
Indak nan sirah salain kundi
Indak nan bulek salain sago
Indak nan indah salain budi
Indak nan elok salain baso
Budi haluih bak lauik dalam
Muluik manih baso katuju
Nan kuriak kundi
Nan merah sago
Nan baiak budi
Nan indah baso
Cinto kaadaik jo limbago
Mamuliekan sagalo janji
Ilimu banyak pangatahuan dalam
Bak bataburan bintang di langik
Sabanyak kasiak di pantai pantai
Sadalam aie di lautan
Tunduak jo sujuik pado Allah
Maikuik sagalo parentah Tuhan
Samparono iman jo Islamnyo
Malangko-i sari'aik jo rukunnyo
Pandai baliku di nan tarang
Pandai balinduang di nan paneh
Pandai maambiak patangahan
Pandai maagak maagiahkan
Dibaliak-baliak mangko dibalah
Talangkang carano kaco
Badarai carano kendi
Padi nan samo digantangkan
Bacanggang karano baso
Bacarai karano budi
Itu nan samo dipantangkan
Ilimu padi nan dipakai
Makin barisi makin runduak
Bagaue barandah hati
Muluik manih kuncindan murah budi haluih baso katuju
Pandai manyasuaikan pagaulan
Indak ditinggi dirandahkan
Nan tuo dipamuliekan
Samo gadang lawan baiyo
Nan ketek dikasiahi
Dibagak urang tak ganta
Karano kito indak pacakak
Dikayo urang kito tak sagan
Karano kito indak mamintak
Dipandai urang kito tak ka batanyo
Karano kito tak ka baguru
Dipangkek urang kito tak malu
Karano kito indak mintak karajo
Dikuaso urang kito tak patuah
Karano kito bukan pisuruah
Dibudi jo baso basi sajo kito nan tunduak
Elok parangai duduak tagak
Bataratik minum jo makan
Tabaokan sopan santunnyo
Anggoto nan tujuah dipagunokan
Jiko pai kaparalek-an
Duduak tagak jo jangkonyo
Baso jo basi usahlah lupo
Nan tuo didahulukan
Samo gadang dipabasokan
Kok sairiang jo nan tuo
Usah malangkah mandahului
JIko bagageh dek takaja
Mintak maaf jo karilaan
Mintak tabiak, nak dahulu
Kok duduak di nan tinggi
Sugirolah capek tagak badiri
Mintak baganti tampek duduak
Eloknyo nan tuo nan di ateh
Kok samo makan jo nan tuo
Tunggu dahulu basuah tangan
Kalo dahulu nak sudah makan
Nantikan salasai nan tuo-tuo
Duduak makan jan mancangkuang
Duduak baselo elok-elok
Suok nasi dipaketek
Mangunyah jan mancapak
Jan mangacek sadang makan makan
Kalo taraso nak mandaham
Paliangkan muko ka balakang
Makan jan banyak-banyak
Napsu paralu dibatehi
Jikok makan bakawan-kawan
Kok nak dahulu salasai sudah
Mintak rila mambasuah tangan
Bao kamuko tampek basuah
Tangan nan jan dicabuakkan
Toyong ka piriang mambasuahnyo
Jari nan jan digalatiakkan
Kok duduak basamo jo nan tuo
Banyak rundiang nan disabuik
Banyak pitua nan didanga
Papatah patitih salo manjalo
Banyak pangaja nan kadiambiak
Dapek baraja indak bagurau baguru
Dapek pitua sadang duduak
Bak bilalang dapek di manuai
Bak dapek ikan sadang basiang
Ado pun nan disabuik parampuan
Mamacik taratik jo sopan
Tahu mamakai baso basi
Tahu di hereang sarato gendeang
Mamakaikan raso jo pareso
Manaruah malu jo sopan
Manjauahi sumbang jo salah
Muluik manih baso katuju
Kato baiak gulo di bibie
Laku elok kucindan murah
Dinan dangkek basijingkek
Di nan dalam basisalam
Hiduik bak tumo
Di kain putiah bantuaknyo putiah
Di kain hitam nampaknyo hitam
Disadur dari buku "Kato Pusako"
(disadur oleh Dewis Natra 2 November 2004)
Sumber : http://www.cimbuak.net